Philippines – thị trường lớn nhất của gạo Việt Nam – đã quyết định tạm dừng nhập khẩu trong 60 ngày kể từ ngày 1/9/2025 với lý do bảo vệ nông dân trong nước vào mùa thu hoạch.
Đây là cú sốc đáng kể đối với ngành gạo Việt Nam khi Philippines từ lâu chiếm tới gần một nửa lượng xuất khẩu hằng năm. Ngay sau khi thông tin được công bố, giá gạo xuất khẩu Việt Nam lao dốc.
Gạo thơm 5% rơi xuống 439 USD/tấn FOB, thấp nhất trong vòng gần ba năm, giảm 63 USD chỉ trong một tháng. Loại gạo 5% tấm cũng chỉ còn được chào bán 395 USD/tấn, thấp hơn gần 30% so với cùng kỳ năm ngoái. Trong tám tháng đầu năm, Việt Nam đã xuất khẩu 6,3 triệu tấn gạo với giá trị 3,1 tỷ USD, tăng nhẹ về sản lượng nhưng giảm tới 17,5% về giá trị. Riêng tháng 8, khối lượng xuất khẩu đạt khoảng 770.000 tấn, trị giá gần 344 triệu USD, cho thấy mức giá bán trung bình ngày càng bị kéo xuống.
Trước khi lệnh ngừng nhập khẩu có hiệu lực, Philippines vẫn chiếm tới 44,3% trong tổng lượng gạo Việt Nam xuất khẩu bảy tháng đầu năm, tương đương 2,44 triệu tấn. Việc thị trường này tạm ngưng nhập khẩu khiến cả doanh nghiệp và nông dân Việt Nam rơi vào tình thế khó khăn khi lượng hàng đã chuẩn bị không tiêu thụ được ngay, tồn kho tăng và giá giảm mạnh.
Trước tình hình đó, Hiệp hội Lương thực Việt Nam đã kiến nghị Bộ Công Thương có động thái phản đối và làm rõ những loại gạo vẫn được phép vào Philippines theo thỏa thuận song phương. Chính phủ đồng thời kêu gọi doanh nghiệp và các địa phương tăng cường tạm trữ, tránh bán tháo, đồng thời khuyến khích mở rộng thị trường xuất khẩu sang các nước châu Phi, Trung Quốc, Bangladesh hay Nam Phi.
Bộ Công Thương cũng yêu cầu cập nhật sát tình hình, hỗ trợ doanh nghiệp thông tin thị trường, thúc đẩy tiêu thụ nội địa và xúc tiến thương mại nhằm giảm thiểu tác động. Dù thị trường chững lại, nhiều doanh nghiệp vẫn hy vọng từ cuối mùa thu hoạch, giá có thể phục hồi khi Philippines khôi phục nhập khẩu vào tháng 10. Các dự báo quốc tế cũng cho rằng Việt Nam vẫn có khả năng đạt mức trên 8 triệu tấn gạo xuất khẩu trong năm nay, nhờ những đơn hàng mới và sự đa dạng hóa thị trường.
Lệnh tạm ngừng nhập khẩu của Philippines khiến ngành gạo Việt Nam đối mặt sức ép lớn trong ngắn hạn, từ giá bán sụt giảm đến giá trị xuất khẩu mất cân đối. Tuy nhiên, những nỗ lực giữ ổn định nguồn cung, đẩy mạnh tìm kiếm thị trường mới và triển vọng nhu cầu tăng trở lại trong quý cuối năm mở ra khả năng Việt Nam vẫn duy trì được vị thế trong thương mại gạo toàn cầu, dù phải vượt qua giai đoạn đầy thử thách hiện nay.
